Het wettelijk uitgangspunt is dat ouders na het einde van hun huwelijk of relatie recht hebben op omgang met hun kind(eren). Dat recht geldt zelfs als de vader niet de juridische ouder is, op grond van Europees recht heeft hij recht op omgang met het kind als hij in een nauwe en persoonlijke betrekking tot het kind staat.

Uitgangspunt: kind heeft omgang met beide ouders

In de rechtspraak wordt dit uitgangspunt breed gedragen. Rechters gaan er in beginsel altijd vanuit dat omgang met beide ouders in het belang van de kinderen is. In januari 2014 heeft de Hoge Raad nog eens benadrukt dat de rechter er alles aan moet doen om omgang tussen het kind en de niet verzorgende ouder mogelijk te maken.

Beperking van omgang of gezag

Pas als sprake is van bijzondere omstandigheden, kan het recht op omgang beperkt worden. Zo’n omstandigheid kan zijn mishandeling of misbruik van het kind. Maar ook een hevig en aanhoudend conflict tussen de ouders kan aanleiding geven om de omgang met het kind te beperken of de omgang zelfs geheel te ontzeggen. Ook kan het ouderlijk gezag van één van de ouders worden beëindigd. Recent zijn er drie uitspraken gegeven, waaruit blijkt dat rechters niet schromen om dergelijke zware maatregelen te treffen, indien dit in het belang van de kinderen is.

Beëindiging van het gezag

In deze zaak heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden geconstateerd dat de relatie tussen de ouders ernstig is verstoord; zij communiceren daardoor al geruime tijd niet meer met elkaar. Naar het oordeel van het gerechtshof valt niet te verwachten dat partijen binnen afzienbare tijd wel in staat zijn tot de voor het gezamenlijk gezag vereiste minimale communicatie.

Op grond van de stukken en de behandeling ter zitting is het gerechtshof van oordeel dat de vader enkel uit is op een gekleurde waarheidsvinding waarbij hij slechts openstaat voor een visie die passend is bij zijn beleving van de situatie. De vader lijkt daarbij het belang van de kinderen geheel uit het oog te zijn verloren. Het hof vindt de wijze van communiceren van de vader dermate zorgelijk, dat beëindiging van het ouderlijk gezag van de vader in het belang van de kinderen wordt geacht.

Geen omgang: slechts Skype contacten zijn in het belang van de kinderen

In deze zaak zijn de ouders verwikkeld in een langdurige echtscheidingsstrijd over de financiën en over de kinderen, waarbij vanwege de ontwikkelingsbedreiging van de kinderen een ondertoezichtstelling is uitgesproken. De vader heeft meermaals geweigerd medewerking te verlenen aan hulpverlening om de contacten tussen hem en de moeder te herstellen. De kinderen voelen zich door het conflict niet meer veilig in de contacten met hun vader. De contacten tussen de kinderen en vader vinden al enige tijd plaats via Skype.

Het gerechtshof is van oordeel dat de vader nog onvoldoende bereid is om te werken aan verbetering van de communicatie tussen hem en de moeder. Mede daarom kunnen de kinderen zonder een voortraject niet toekomen aan het aangaan van fysiek contact met hun vader. De contacten tussen de kinderen en de vader dienen volgens het gerechtshof beperkt te blijven tot de huidige contacten via Skype

Uithuisplaatsing wegens ernstige strijd tussen de ouders

In deze zaak heeft de rechtbank een verstrekkende beslissing genomen, door te oordelen dat uithuisplaatsing in een pleegzorginstelling in het belang van het kind is. In deze zaak was sprake van een jarenlange en ernstige ex-partnerstrijd, waardoor het kind zeer ernstig klem zat. De problemen zijn van dien aard, dat de rechtbank uithuisplaatsing in het belang van het kind geacht heeft. Op die manier kan het kind weggehaald worden uit de zeer schadelijke strijd, kan hulpverlening aan het kind op gang gebracht worden en kan gewerkt worden aan onbelaste contacten met beide ouders, aldus de rechtbank.

Conclusie

Omgang tussen de ouders en een kind is het uitgangspunt. Maar: het recht op omgang is geen absoluut recht. Als het belang van het kind botst met het recht op omgang, zal de rechter de omgang (of het gezag van één van de ouders) desnoods beperken of ontzeggen.