U ontvangt een erfenis met een uitsluitingsclausule en u bent getrouwd in gemeenschap van goederen. Of u wilt geld nalaten aan iemand die is getrouwd in gemeenschap van goederen. Waar moet u op letten?

Stel: u erft een aanzienlijk geldbedrag en u bent getrouwd in gemeenschap van goederen. In het testament van de overledene is bepaald dat al hetgeen de erfgenamen erven, niet valt in enige gemeenschap van goederen, waarin de erfgenaam gehuwd is. Er is dus sprake van een uitsluitingsclausule. In dat geval bepaalt de wet dat het vermogen dat u heeft geërfd privévermogen blijft, ook al bent u in algehele gemeenschap van goederen getrouwd.

Vermenging van vermogen

In de praktijk gebeurt het vaak dat het geërfde vermogen betaald wordt op een rekening die onderdeel uitmaakt van de gemeenschap van goederen. Tot zover niets aan de hand, lijkt het. Toch vindt er juridisch al direct een belangrijke gebeurtenis plaats: het privévermogen (de erfenis), raakt vermengd met het gemeenschapsvermogen. Daar merkt u uiteraard niets van, tot u op een kwade dag geconfronteerd wordt met een scheiding. Kunt u dan nog aanspraak maken op het geld dat u onder de uitsluitingsclausule heeft geërfd? Of is het geld gespendeerd en heeft u dus geen aanspraak meer op een vergoeding, of te wel “op is op”?

Wat zegt de Hoge Raad?

Op 15 september 2017 heeft de Hoge Raad[1] geoordeeld dat in een zaak waarbij niet ter discussie stond dat de gemeenschap was gebaat bij de erfenis en niet was gebleken dat hiermee privéschulden van de erfgenaam zijn betaald, de erfgenaam jegens de gemeenschap aanspraak kon maken op vergoeding van het geërfde vermogen. Dat lijkt een duidelijk oordeel, maar de onzekerheid over de aanspraken van de erfgenaam is hiermee niet weggenomen, zo blijkt uit de lagere rechtspraak. 

De verschillende opvattingen

In twee recente zaken die speelden bij het gerechtshof  ’s-Hertogenbosch[2] heeft het hof vastgesteld dat de ontvangen erfenis ten tijde van de scheiding niet meer traceerbaar aanwezig was. Omdat partijen het niet eens waren over de vraag waar de erfenis aan was gespendeerd en niet was gebleken dat partijen afspraken gemaakt hadden over het spenderen van de erfenis, heeft het hof bepaald dat aan de erfgenaam geen vergoedingsrecht toekwam. De hiervoor genoemde uitspraak van de Hoge Raad maakte dit niet anders, aldus het gerechtshof ’s-Hertogenbosch. “Op is op” dus.

Het gerechtshof Den Haag oordeelde in een vergelijkbare zaak echter nog heel anders[3]. Ook in deze zaak was een erfenis onder uitsluitingsclausule ontvangen en was het geld uit de erfenis vermengd geraakt met gemeenschapsgeld. Ook in deze zaak viel niet meer te traceren waar het geld aan is gespendeerd. Het gerechtshof Den Haag oordeelde echter dat het vergoedingsrecht voor de erfgenaam nog wel bestond, omdat niet is gebleken dat het geërfde geld besteed was aan privéschulden van de erfgenaam of anderszins alleen ten gunste van de erfgenaam was gekomen.

Conclusie

Ondanks de uitspraak van de Hoge Raad op 15 september 2017 blijven in de lagere rechtspraak verschillende opvattingen bestaan over de vraag of een vergoedingsrecht bestaat indien privévermogen -vaak een erfenis of schenking- vermengd is geraakt met gemeenschapsvermogen.

Het is aan te bevelen een erfenis of schenking die onder uitsluiting is verkregen op een nieuwe bankrekening te storten en vervolgens een administratie bij te houden waaraan het geld is besteed. Een alternatief is om schriftelijk afspraken te maken over de besteding van het geërfde/geschonken vermogen. Op die manier kan in de echtscheiding discussie over vergoedingen worden voorkomen. 

[1] ECLI:NL:HR: 2017:2385
[2] ECLI:NL:GHSHE:2017:4872 en ECLI:NL:GHSHE:2017:4752
[3] ECLI:NL:GHDHA:2017:3780